ΡΩΜΑΪΚΟ ΥΔΡΑΓΩΓΕΙΟ
Αμέτρητα είναι τα ποτάμια και οι χείμαρροι που διατρέχουν την Ελλάδα. Και εξίσου αναρίθμητα αλλά και θρυλικά για την μνημειακή αρχιτεκτονική τους είναι τα μικρά και μεγάλα πέτρινα γεφύρια που συνδέουν τις όχθες τους. Υπάρχει ωστόσο ένα ποτάμι, που περισσότερο από κάθε άλλο μπορεί να καυχιέται για την αίγλη του μνημειακού οικοδομήματος, που αιώνες τώρα βρέχουν τα νερά του. Το ποτάμι είναι ο Λούρος και το μνημείο δεν είναι άλλο από το Ρωμαϊκό Υδραγωγείο. Όταν, για πρώτη φορά, αντικρύσει κάποιος το οικοδόμημα μένει άφωνος από τη μεγαλοπρέπεια και τον όγκο του. Πολύ περισσότερο μένει εμβρόντητος, αν κατεβεί στις όχθες του Λούρου και παρατηρήσει προσεκτικά τις κατασκευαστικές του λεπτομέρειες. Ας θυμηθούμε όμως την ιστορία απ’ την αρχή.
Το 31 π.Χ. η περίφημη Ναυμαχία του Ακτίου είχε τελειώσει. Ο Οκτάβιος με το στόλο του είχε καταγάγει μια κοσμοϊστορικής σημασίας νίκη απέναντι στις ενωμένες ναυτικές δυνάμεις του Αντωνίου και της Κλεοπάτρας. Σύμβολο αναμνηστικό της νίκης του στους αιώνες υπήρξε η ίδρυση της μεγαλόπρεπης Ακτίας Νικόπολης, σε ύψωμα στρατηγικό που δέσποζε του τοπίου της ναυμαχίας.
Ένα από τα έργα ζωτικής προτεραιότητας ήταν η υδροδότηση της πόλης. Η λύση εντοπίστηκε 50 χιλιόμετρα μακρυά. Ήταν οι αστείρευτες πηγές του Αγ. Γεωργίου Φιλιππιάδας. Από εκεί ξεκινούσε ο αγωγός, ο οποίος, πάνω από δύο συγκλίνουσες γέφυρες, οδηγείτο αρχικά στην αντικρινή όχθη του Λούρου. Από το σημείο εκείνο και μετά, ως το κεντρικό υδραγωγείο της πόλης – το εντός των τειχών «Νυμφαίο» - ξεκίνησε ένας κατασκευαστικός μαραθώνιος 50 χιλιομέτρων. Ο αγωγός που δημιουργήθηκε πέρασε από σήραγγες ανάμεσα σε σκληρά ασβεστολιθικά πετρώματα, διέσχισε πεδιάδες, παρέκαμψε λόφους και εμπόδια, εκμεταλλεύθηκε άριστα την υψομετρική διαφορά των 80 μέτρων από τις πηγές του Αγ. Γεωργίου (100μ.) ως το Νυμφαίο της Νικόπολης (υψομ. 22μ.) και τελικά γέμισε το κεντρικό υδραγωγείο της πόλης με άφθονο και άριστης ποιότητας νερό. Ήταν ένας θρίαμβος της Ρωμαϊκής τεχνολογίας, μεθοδικότητας και αποτελεσματικότητας.
Η ακριβής χρονολόγηση του έργου δεν προκύπτει από αρχαιολογικά δεδομένα. Επειδή όμως η ύδρευση της πόλης ήταν έργο ζωτικής σημασίας, θεωρείται ότι η κατασκευή του υδραγωγείου πρέπει να έγινε στην πενταετία 30-25 π.Χ., με πιθανότερη χρονολογία το 27 π.Χ. Ο αγωγός έχει αποκαλυφθεί σε μήκος 230 μέτρων. Το πλάτος του είναι 0,75 μ. και το εσωτερικό ύψος μέχρι την καμάρα 1,20 μ. Σώζεται η επένδυση από χοντρό υδραυλικό κονίαμα και σε ορισμένα τμήματα διατηρείται η επικάλυψη με τούβλα που σχηματίζουν οξυκόρυφη καμάρα, καθώς και ένα άνοιγμα – φρεάτιο για εξαερισμό και καθαρισμό. Συνοπτικά λοιπόν τρεις ήταν οι κατασκευές που οδηγούσαν το νερό στη Νικόπολη: οι υδατογέφυρες του Αγ. Γεωργίου, ο αγωγός και η σήραγγα. Αυτή την τελευταία την εντοπίζουμε αριστερά πάνω από το δρόμο, σε απόσταση 7,5 χλμ. από τη Φιλιππιάδα προς τα Γιάννενα. Έχει τη μορφή μιας μεγάλης σκοτεινής στοάς μέσα στα συμπαγή ασβεστολιθικά πετρώματα του απότομου πρανούς.
Σύμφωνα με την περιγραφή του αρχαιολόγου Β. Ι. Ρίζου, «Στο Υδραγωγείο που σώζεται στον Αγ. Γεώργιο φαίνεται καθαρά η μνημειακότητα της Ρωμαϊκής αρχιτεκτονικής. Για τον Ρωμαίο μηχανικό η γεωμετρία είναι λειτουργική και όχι ενστικτώδης, αφού κάθε δημιούργημα είναι προδιαγεγραμμένο και όχι αυθόρμητο. Επίσης πρόσταγμα σπουδαίο για τον Ρωμαίο μηχανικό και τεχνίτη είναι και η αισθητική. Συμπεραίνουμε λοιπόν, πως και η κατασκευή του ρωμαϊκού υδραγωγείου δεν είναι αυθαίρετη αλλά υπακούει στους νόμους της λειτουργικότητας, της αισθητικής και της τεχνικής τελειότητας. Βέβαια η μνημειακότητα σε ένα τέτοιο έργο, όπως το υδραγωγείο, ήταν αναπόφευκτη καθώς η μορφολογία του εδάφους δεν επέτρεπε έργο μικρότερων διαστάσεων. Παρατηρούμε ακόμη εναργέστατα προσαρμοσμένες τις αρχές της αρχιτεκτονικής μορφολογίας με έκδηλη την έλλειψη πλούτου στο υλικό και την κυριαρχία του τούβλου. Στην ρωμαϊκή πολεοδομία η επιστήμη και η τέχνη συνυπάρχουν. Επίσης, σύμφωνα με την αρχή, ότι τα οικοδομήματα εκφράζουν τη φύση και τους χαρακτήρες του εδάφους πάνω στο οποίο ανεγείρονται, παρατηρούμε ότι το οικοδόμημα είναι ενσωματωμένο στο τοπίο. Δεν θα ήταν λοιπόν παράλογο να πούμε, ότι το ρωμαϊκό υδραγωγείο είναι η προέκταση της φύσης, καθώς τόσα χρόνια συμβιώνει φιλικά μαζί της και συμπληρώνει την ομορφιά της. Είναι φορτωμένο μνήμες και ιστορία και περιμένει τον ταξιδευτή να τον μαγέψει με την γοητευτική και αγέραστη αρχοντική κορμοστασιά του. Δυστυχώς ένα μεγάλο μέρος του υδραγωγείου έχει καταστραφεί από φυσικές συνθήκες καθώς και από την αμέλεια των αρχών και των κατοίκων, οι οποίοι, πιεσμένοι από τις δύσκολες συνθήκες της ζωής, χρησιμοποιούσαν το τούβλο του υδραγωγείου για έργα ιδιωτικής φύσης. Δεν είναι βέβαια απίθανο ένα μέρος του υδραγωγείου να υπέστη ζημιές από τον καταστρεπτικότατο σεισμό του 375 μ.Χ. που ερήμωσε στην κυριολεξία την Ελληνική χώρα».
Η Εφορία Αρχαιοτήτων έχει, εδώ και πολλά χρόνια, πραγματοποιήσει σημαντικές εργασίες στο υδραγωγείο είτε με την αποκάλυψη και στερέωση του αγωγού είτε με στερεωτικές εργασίες στις πεσσοστοιχίες (τα στηρίγματα) του υδραγωγείου είτε με τη σύρραψη ρωγμών και συμπλήρωση κενών στην τοιχοδομία των πεσσών και της ανωδομής. Πολλές εργασίες ήταν εξαιρετικά δύσκολες λόγω της συνεχούς ροής του ποταμού, του μεγάλου ύψους του μνημείου και της έλλειψης μηχανικών μέσων. Οι εργασίες δεν συνεχίστηκαν εξαιτίας των πολλών προβλημάτων που παρουσιάζει η στερέωση των πεσσών που βρίσκονται μέσα στη ροή του ποταμού αλλά και λόγω της αποδυνάμωσης του αναστηλωτικού συνεργείου της εφορίας αρχαιοτήτων.
Επισκεφτείτε μας και στην
σελίδα μας στο:
 |
|
